Insulinooporność (w skrócie - IO) jest zaburzeniem metabolicznym, które opisuje się jako zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę - hormon produkowany w ludzkim organizmie przez trzustkę i mający za zadanie regulację poziomu glukozy we krwi. Insulinooporność bywa nazywana stanem przedcukrzycowym - w przypadku braku podjęcia działań ukierunkowanych na uregulowanie pracy trzustki i wydzielania insuliny, może bowiem dojść u pacjenta do rozwoju cukrzycy typu II.
W jaki sposób rozpoznać objawy insulinooporności i jak wygląda diagnostyka? Na czym polega leczenie i czym jest „dietoterapia” insulinooporności? Poznaj najważniejsze informacje o tym zagadnieniu i sprawdź, czy IO może dotyczyć właśnie Ciebie!
Insulinooporność - objawy. Kiedy zgłosić się do lekarza?
Niestety, insulinooporność w swojej początkowej fazie może rozwijać się całkowicie bezobjawowo - właśnie dlatego warto obserwować swój organizm na co dzień, by szybko wychwycić zmiany w samopoczuciu i nastroju. Do najbardziej charakterystycznych symptomów postępującej insulinooporności zalicza się:
- przyrost masy ciała, a zwłaszcza odkładanie nadmiarowej tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha (znamiennym jest, że pacjenci często określają wzrost wagi jako „tycie z powietrza”);
- zauważalną senność po posiłkach (zwłaszcza tych bogatych w węglowodany proste);
- spadki koncentracji, trudności w skupieniu się, „mgłę mózgową”;
- odczuwanie przewlekłego zmęczenia, braku chęci do podejmowania aktywności fizycznej, szybką męczliwość;
- poczucie smutku, zobojętnienia, obniżony nastrój, ale również drażliwość i nagłą wybuchowość;
- wzmożoną ochotę na niezdrowe przekąski - słodkie, słone i tłuste, a także niepohamowany, „wilczy” apetyt;
- spadek libido, zaburzenia cyklu miesiączkowego, trudności z zajściem w ciążę;
- bóle głowy i stawów, kłopoty ze snem, drżenie rąk.
Jeśli pacjent odczuwa wymienione powyżej objawy, powinien zdecydowanie udać się do lekarza. Może to być specjalista diabetolog, endokrynolog lub ginekolog. Diagnostyka insulinooporności polega na wykonaniu badań powiązanych z wydzielaniem insuliny przez trzustkę oraz z reakcją poziomu glukozy na działanie insuliny. Wśród tych testów wyróżnia się test obciążenia glukozą (potocznie określany jako krzywa cukrowa) czy obliczanie wskaźnika HOMA-IR (wskazującego na proporcję pomiędzy glukozą a insuliną). Pomocniczo lekarz może również zlecić wykonanie badania poziomu cholesterolu oraz triglicerydów (których wartości zazwyczaj podnoszą się w przebiegu insulinooporności).
Insulinooporność - dieta jako główny element leczenia
Warto od razu zaznaczyć, że insulinooporność nie jest osobną jednostką chorobową - nie oznacza to jednak, że nie należy traktować jej poważnie. W przypadku zdiagnozowania IO, pacjent powinien wprowadzić pewne zmiany do swojego stylu życia - bo to właśnie najskuteczniejszy sposób leczenia zaburzeń metabolicznych mogących przekształcić się w groźniejsze problemy z gospodarką cukrową.
W procesie opanowywania rozwijającej się insulinooporności najważniejsza jest tak zwana dietoterapia, uwzględniająca działania mające na celu powtórne uwrażliwienie tkanek na insulinę, a także redukcję poziomu tkanki tłuszczowej w organizmie (należy dodać, że tkanka tłuszczowa również pełni funkcję wydzielniczą, co bezpośrednio sprowadza się do pogłębiania objawów IO - w praktyce oznacza to, że im mniej nadmiarowej tkanki tłuszczowej w organizmie, tym bardziej spada ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2).
Obok praktykowania właściwych zleceń dietetycznych przy insulinooporności (o których szczegółowo piszemy poniżej), istotny jest także ruch - i nie chodzi tu tylko o redukcję masy ciała, ale przede wszystkim o uwrażliwienie tkanek na insulinę oraz o lepszy metabolizm glukozy. Receptą na wspomaganie leczenia IO jest więc lekka aktywność tlenowa - spacery, slow jogging, rekreacyjne pływanie - uprawiana regularnie, co najmniej przez kilkanaście do kilkudziesięciu minut dziennie. Już krótki spacer na kilka minut po posiłku poprawi mechanizm wydzielania insuliny oraz metabolizm glukozy - warto więc wziąć to pod uwagę w kontekście ograniczania negatywnych skutków IO.
Więcej informacji o tym, jak uniknąć insulinooporności, a także o samej insulinie i mechanizmie tworzenia się oporności tkanek na ten hormon znajdziesz tutaj: https://www.adamed.expert/pacjent/choroby-i-objawy/choroby-endokrynologiczne/insulinoopornosc-istotny-problem-czy-modna-choroba.
Jak powinna wyglądać dieta przy insulinooporności?
Zalecenia dietetyczne przy insulinooporności czerpią przede wszystkim z zasad takich diet, jak dieta śródziemnomorska (uznawana za jedną z najzdrowszych diet na świecie) czy dieta DASH (opracowana z myślą o pacjentach z nadciśnieniem). Wśród wskazówek żywieniowych dla pacjentów z IO, opartych na wymienionych typach jadłospisów, można wyróżnić:
- spożywanie ustalonych wcześniej posiłków co 3-4 godziny (w liczbie od 3 do 5 posiłków dziennie), z tak zwanym „czystym oknem” czy też „czystą przerwą” - bez podjadania. Takie rozplanowanie jedzenia pozwala na uregulowanie pracy trzustki oraz na złagodzenie gwałtownych pików insuliny. Przekąski między posiłkami natomiast wzmagają aktywność trzustki i mobilizują ją do tak naprawdę nieprzerwanej pracy - co po czasie ma zdecydowanie negatywny wpływ na gospodarkę cukrową organizmu;
- wdrażanie do swojego jadłospisu zasad diety z niskim IG - czyli z niskim indeksem glikemicznym. W praktyce jest to spożywanie produktów, które nie przyczyniają się do gwałtownych wyrzutów insuliny;
- spożywanie produktów bogatych w błonnik i tak zwaną skrobię oporną (kasze i ryże pełnoziarniste, surowe płatki owsiane, warzywa strączkowe). Uzyskanie skrobi opornej w przypadku takich produktów jak bataty czy ziemniaki lub makaron odbywa się poprzez ich ochłodzenie po ugotowaniu i ewentualne, późniejsze odgrzanie;
- wyłączenie z diety alkoholu (to produkt o wysokim indeksie glikemicznym), a także żywności przetworzonej: słodyczy, żywności typu fast food, gotowych, słonych przekąsek;
- rozpoczynanie posiłku od spożycia porcji warzyw - taka praktyka łagodzi wyrzut insuliny;
- zastąpienie cukru jego zamiennikami z niskim IG (mogą to być alternatywy cukru, takie jak cukier brzozowy czy erytrol, a także słodziki dla cukrzyków);
- ograniczenie w diecie produktów i potraw smażonych, bogatych w tłuszcze nasycone i kwasy tłuszczowe typu trans (czerwone mięso, utwardzone tłuszcze roślinne).
Warto pamiętać, że zmiana stylu życia - a zwłaszcza zmiany w kontekście żywienia - nie powinny być jedynie chwilowym remedium na „wyleczenie” insulinooporności, ale trwałą modyfikacją, prowadzącą do polepszenia kondycji organizmu na lata.
Artykuł sponsorowany
Źródła:
- K. Jędruch, Dieta w insulinooporności [w:] Medycyna Praktyczna, 09.10.2019
- Stanek-Misiąg, Otyłość a insulinooporność [w:] Medycyna Praktyczna, 11.07.2019
- Dr hab. n. med. E. Sutkowska, Jak prawidłowo rozpoznać insulinooporność - czy i jak leczyć? [w:] Medycyna po Dyplomie 05/2017
- Suliburska, J. Kuśnierek, Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności [w:] Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 3
- Stawerska, A. Łupińska, E. Bieniek, A. Lewiński, Insulinooporność i stan przedcukrzycowy - diagnostyka i leczenie [w:] Lekarz POZ 5/2021